Udręczenie ciał
Brzydkie uczucia. O nudzie w sztuce i teatrze lat dziewięćdziesiątych
Dorota Sosnowska
By rozważyć znaczenie tej nudy dla rozumienia oddziaływania sztuki i teatru okresu transformacji skupię się na dwóch najbardziej spektakularnych z wielu możliwych do przywołania przykładów: reakcjach na wystawę Antyciała kuratorowaną przez Ewę Gorządek i Roberta Rumasa w 1995 roku w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie i spektaklu Shopping and Fucking na postawie dramatu Marka Ravenhilla wyreżyserowanym w 1999 roku przez Pawła Łysaka i Towarzystwo Teatralne w Teatrze Rozmaitości także w Warszawie.
Sztuczki
Sztuczka znów pierwsza z aktywnym obrażaniem
Barbara Klicka
Wypiekanie
Anna Zawadzka
Ludzie bez doświadczenia pracy fizycznej reagują niebywale naiwnie, bo prawdopodobnie myślą, że praca fizyczna to jak chodzenie na siłownię: zmęczysz się i spocisz, ale potem weźmiesz prysznic, przebierzesz się, zjesz coś i poczujesz się znakomicie. Tylko że na siłowni rzadko jesteś codziennie, a nawet jeśli, to przez godzinę, góra dwie. Jeśli akurat masz kaca, dostałaś okres, jesteś niewyspana albo wolałabyś zająć się innym hobby – po prostu nie idziesz. A to jest praca. Nie możesz nie pójść, bo ją stracisz.
Z Teresą Kowalik i Alką Nauman rozmawia Kornelia Sobczak
Czas w piekarni był dla mnie wytchnieniem od tej frustracji. Wcześniej grałam bardzo dużo, bardzo dużo jeździłam, dużo miałam takiego „nasycenia” graniem, i wydawałoby się, że fantastycznie, spotykałam znajomych, którzy mówili, że super, że dużo jeżdżę, ale na moim koncie było tysiąc trzysta złotych, a zjeździłam pół Polski. Zaczęło mnie psychicznie dojeżdżać to, że ta praca jest bez wartości. Bo ostatecznie jednak pracę nagradza się pieniędzmi, nie tym, że ktoś da ci nagrodę czy ci powie, że fajnie zagrałaś.
pieśni piekarzy polskich
Mariusz Gołosz
Pełna zagadek opowieść o dwóch zaprzyjaźnionych piekarzach, którzy nocą przy robocie puszczają rap: tytułowe pieśni ludzi pracy. Zatrudniają się w kolejnych piekarniach i stają się lokalną atrakcją, po czym znikają, przechodząc do legendy. Sztuka opowiada o zmęczeniu, o deprywacji snu, o klasowych podziałach i o tym, jak praca fizyczna w kapitalizmie staje się spektaklem. Wykorzystuje różne języki: wywiadu, reportażu, baśni, miejskiego folkloru.
Fajnie jest się wyspać
Rozmowa z Mariuszem Gołoszem
Ankieta przygotowana w czasie warsztatu Media w kulturze współczesnej w Instytucie Kultury Polskiej UW jesienią 2021 i zimą 2022, której celem było zapytanie osób pracujących w teatrach o warunki ich pracy, o oczekiwania z nią związane, o potrzeby i doświadczenia; o satysfakcję z pracy i jej brak.
A do ankiety dołączamy dwa komentarze:
1. Czego nie widać
Bogna Kietlińska
To, na co szczególnie zwróciłam uwagę w odpowiedziach ankietowanych, to zbyt niskie płace, nierespektowanie granic, rozgoryczenie panującymi w teatrze nierównościami oraz niekompetencja osób na kierowniczych stanowiskach. Choć nie były to głosy najliczniejsze, to jednak na tyle wyraźne i mocne, że warto je uwzględnić w myśleniu o teatrze jako o instytucji przyjaznej nie tylko odbiorcom. Ważne jest także polepszenie procesów komunikacji oraz transparentność podziału obowiązków i decyzji podejmowanych przez osoby na wyższych szczeblach. Jeżeli z kolei zerkniemy poza mury teatru, respondenci i respondentki życzyliby sobie świadomych odbiorców, krytyków niezależnych od teatralnych koneksji oraz wyższych dotacji na kulturę, aby móc realizować dobre jakościowo projekty
2. Badanie teraźniejszości, kreowanie przyszłości
Monika Kwaśniewska
Wyniki ankiety wskazują na bardzo silny wymiar hierarchiczności w teatrze, która nie ogranicza się do nadużywania władzy przez osoby na stanowiskach kierowniczych czy liderskich. W wypowiedziach pojawiają się skargi dotyczące wykluczenia niektórych osób z życia teatru, oskarżenie o jego „kastowość”, przedmiotowe traktowanie, życzenie, by w teatrach równo traktowano wszystkie grupy zawodowe. Ankietę wypełniło łącznie trzydzieści siedem osób, z czego dwadzieścia cztery pełni funkcje nieartystyczne. Strach pomyśleć, czego dowiedzielibyśmy się w szerszym badaniu. Pomijając na chwilę klasowość takich podziałów, to przecież warto zauważyć ich płynność i umowność. Są w ankiecie konstatacje dotyczące artystycznego wymiaru pracy oświetleniowców w teatrze.
Łączniczka
Z Hanką Kobierską-Kondzielnik rozmawiają Wiktoria Głozak i Ramona Nagabczyńska
Jako inspicjentka jestem taką łączniczką między reżyserem i całą sceną – aktorami i techniką oraz między sceną a resztą teatru, czyli pracownią, dyrektorem, kierownikiem technicznym. Dbam o to abyśmy mieli wszystko, czego potrzebujemy na scenie. Doglądam i często pospieszam niestety pracownie. Umawiam aktorów i technikę na próby. Staram się też dbać o higienę czasu, czyli jeśli znam plan próby i wynika mi z niego, że pan x lub pani y najprawdopodobniej nie wejdą dziś na scenę to negocjuję delikatnie, żeby wypuścić ich do domu.
Wspomnienia z przyszłości
Jak przestaliśmy nie lubić pracy
Kornel Cymerman
Królestwa
Justyna Czarnota
Spektakl Królestwa w reżyserii Justyny Sobczyk zrealizowany został w Teatrze Lalek „Guliwer” w Warszawie, w koprodukcji z Teatrem 21. Autorką zbioru krótkich opowiadań stanowiących punkt wyjścia do zbudowania przedstawienia jest Marta Stańczyk, aktorka Teatru 21, jedyna osoba ze spektrum autyzmu z grupy artystycznej tworzonej przez osoby z zespołem Downa. Spektakl w założeniu pomyślany został jako wydarzenie dla dzieci od czwartego roku życia, w tym dla osób o różnej wrażliwości sensorycznej – również ze spektrum autyzmu.
Katarzyna Lemańska
Królestwa to wyjątkowa, inkluzywna propozycja dla teatru dla dzieci uwzględniająca osoby o różnej wrażliwości sensorycznej i ze spectrum autyzmu, udana próba przedstawienia nowych, afirmatywnych, kooperujących ze sobą światów. Ta inkluzywność przejawia się nie tylko na poziomie fabularnym, ale także produkcyjnym (sama Stańczyk była konsultantką w trakcie powstawania spektaklu). Realizatorzy przygotowali modelowy przedprzewodnik3 po spektaklu i po teatrze, którego zadaniem jest przygotowanie osób z wrażliwością sensoryczną i ze spectrum autyzmu do wizyty w nowym miejscu.
Nic się już nie wydarzy
Wszystko jest w porządku, dopóki umieramy we właściwej kolejności
Ivor Martinić
Sztuka przedstawia kilka godzin z życia rodziny, której członkowie coraz trudniej się między sobą komunikują, coraz więcej ich różni. Pretekstem do spotkania osób, których drogi, często w bolesny sposób, się rozeszły, jest wyjazd młodego chłopaka za granicę. Sam sprawca całego zamieszania nie ma zamiaru się pojawić – woli odciąć się od przeszłości, swoich bliskich, nawyków, tradycji i rozpocząć zupełnie nowe życie bez zbędnego nadbagażu. Obecna sytuacja, w której znaleźli się bohaterowie jest determinowana i definiowana przez wydarzenia z przeszłości.
Plusy utraty gruntu pod nogami
Rozmowa z Ivorem Martiniciem
O widzialność nowego dramatu chorwackiego
Gabriela Abrasowicz
Panorama współczesnego dramatopisarstwa chorwackiego kreślona z dwóch perspektyw: autorka opisuje zarówno rozwiązania instytucjonalne mające służyć chorwackim dramatopisarzom, jak i kreśli sylwetki najciekawszych pisarzy urodzonych po roku osiemdziesiątym minionego wieku. Zaskakuje bogactwo artystycznych postaw oraz umiejętność autorów i autorek odnalezienia własnego miejsca na teatralnej mapie tego niewielkiego kraju. Niemniej, mimo tej różnorodności daje się zauważyć pewien wspólny mianownik ich dramatopisarstwa: wielką politykę, jeśli pokazują, to najchętniej przez pryzmat małych wspólnot, nierzadko rodzinnych.
Seks jest super!
Edukacja seksualna
Michał Buszewicz
Krótki kurs wiedzy o seksie dla młodzieży – czyli wszystko, czego niestety nie uczy się w polskich szkołach. Przeskakujemy z konwencji do konwencji: męki dojrzewania widzimy jako przerysowany horror, idylla na rajskiej wyspie mówi o paradoksach wolności erotycznej, komediowa etiuda przy herbatce tłumaczy zasady dobrowolnego seksu a scenki obyczajowe pomagają rozbroić lęk i wstyd inicjacji.
Ten mądry i zabawny tekst trafia także do starszych odbiorców, pozwalając im zrewidować własne wspomnienia.
Pozytywy
Rozmowa z Michałem Buszewiczem
Marta Gosecka, Maja Wencierska
Raport z warsztatów z edukacji seksualnej w Teatrze Współczesnym w Szczecinie, które zostały zorganizowane w ramach działań edukacyjnych do spektaklu Edukacja seksualna w reżyserii Michała Buszewicza. Przewodnik Marty Goseckiej Jak przeprowadzić warsztaty z edukacji seksualnej w jedenastu krokach.
Rozmowa Romana Buksaka, Oliwera Czerniaka, Hani, Olgi Jarek, Rity Skalskiej, Żuka – Młodzieżową Radą Ekspercką pracującą przy spektaklu Edukacja seksualna w reżyserii Michała Buszewicza oraz Marty Goseckiej – pedagożki teatru w Teatrze Współczesnym w Szczecinie.
Wnieśliśmy doświadczenia naszego pokolenia. Choć różnica wieku między nami a Michałem a nami nie była wcale taka duża, nasze dojrzewanie wyglądało zupełnie inaczej i dla mnie była to ogromna różnica doświadczeń. I kluczowa, jaką udało mi się wychwycić: oni nie mieli dostępu do wiedzy na temat seksualności, a my z kolei jesteśmy informacjami na ten temat zalewani. Dla nas wyzwaniem nie jest dotarcie do wiedzy, lecz jej weryfikacja.
Po bandzie
Jak zostałem ponurakiem
Marek Beylin
Chcę krzyczeć
Odczucie wojny (Widczuttia wijny)
Julija Honczar
Przełożyła Anna Korzeniowska-Bihun
Osobisty monolog dramatopisarki, którą wojna zastaje w trakcie zagranicznej podróży – nie jest w Ukrainie, o tym, co się dzieje dowiaduje się jedynie z prasy i relacji bliskich. Jak ułożyć sobie życie? Wracać do kraju, kiedy tak wielu z niego wyjeżdża? Jak radzić sobie z tym, co się dzieje na froncie przebywając na zachodzie Europy?
Moja Tara (Moja Tara)
Ludmyła Tymoszenko
Przełożyła Anna Korzeniowska-Bihun
Wspominając dzieciństwo w domu babci na ukraińskiej prowincji, autorka opowiada równolegle historię swojej rodziny: sama urodziła się w Kazachstanie, Ukrainką została później – podobnie jak wielu jej bliskich, którzy teraz muszą mierzyć się z konsekwencjami wojny Rosji przeciwko Ukrainie; konsekwencjami związanymi nie tylko z sytuacją na linii frontu, ale właśnie z koniecznością nowego zdefiniowania własnej tożsamości.
Cisza i spokój (Myr i spokij)
Andrij Bondarenko
Przełożyła Anna Korzeniowska-Bihun
Opowiadając o zmianach Ukrainy przez ostatnie cztery dekady, dramatopisarz kreśli obraz kraju w sytuacji wiecznej tymczasowości – sytuacji męczącej i mającej destrukcyjny wpływ na normalne życie, a jednak tak bardzo docenionej w obliczy rosyjskiej inwazji.
Varia
Nowe sztuki:
Ishbel Szatrawska Żywot i śmierć pana Hersha Libkina z Sacramento w stanie Kalifornia
Tomás Cabané Querido capricho
