Poetki
Szałwia, rozmaryn, tymianek, zdechła mysz
Justyna Bargielska
Roztargniona wolontariuszka odwiedza w domu opieki swoją starszą podopieczną oraz panią, która leży z nią w jednym pokoju. Obie staruszki mają kłopoty z pamięcią i nie zawsze poznają, kto do nich przychodzi, więc każda wizyta jest niczym osobna przygoda. Ta absurdalna i pełna humoru sztuka opowiada o starości, demencji, umieraniu, ale też o lirycznym uroku relacji, która zaczyna się wciąż od nowa. Autorka, Justyna Bargielska, jest nagradzaną poetką i pisarką.
Maryjka owinięta ligniną
Rozmowa z Justyną Bargielską
Jak pracuje orzeszek pistacjowy?
Justyna Jaworska
Justyna Bargielska, autorka sztuki drukowanej w tym numerze, twierdzi, że zamiast wyobraźni ma orzeszek pistacjowy. Jej bohaterki i podmiotki liryczne niekoniecznie, ale przy całej swojej czułej wrażliwości muszą być twarde (ironiczne, opanowane, odważne, pełne dezynwoltury, a przy tym precyzyjne nawet w snach), jeśli nie mają akurat nikogo do obsługi swojego obłędu.
Co je łączy?
Bożena Keff
Poetka Bożena Keff zastanawia się co łączy Zuzannę Ginczankę i Deborę Vogel, prócz tego, że były poetkami, Żydówkami, że zginęły brutalną śmiercią i przez długi czas były zapomniane.
Nadrealiści, nadrealistki
***
André Breton
Przełożył Zbigniew Naliwajek
Za swoim sobowtórem (Derrière son double)
Jean-Pierre Duprey
Przełożył Zbigniew Naliwajek
Napisana w końcu 1948 roku i włączona do opublikowanego rok później debiutanckiego tomu sztuka Za swoim sobowtórem była dla młodego twórcy ważną przepustką do wąskiego grona paryskich nadrealistów. Świetnie oceniona przez André Bretona, uważana jest do dziś za jedno z największych osiągnięć artystycznych Jean-Pierre’a Dupreya.
Zbigniew Naliwajek
Autor prezentuje rozwój kariery i twórczość jednego z najważniejszych powojennych nadrealistów. Początkowo Dyprey wiązał swoje nadzieje głównie z pisarstwem – ceniony w środowisku, tworzył przede wszystkim poezję, w której dostrzegano inspirację wielkimi tekstami drugiej połowy dziewiętnastego wieku, zwłaszcza z nurtów symbolistycznych. Wkrótce jednak więcej uwagi poświęcił rzeźbie i malarstwu. Umarł śmiercią samobójczą – było to dla niego samego z pewnością gestem protestu wobec francuskiej wojny w Algierii.
Konie Leonory Carrington
Agnieszka Taborska
Zmarła w 2011 roku w wieku dziewięćdziesięciu czterech lat Leonora Carrington – malarka, rzeźbiarka, pisarka, kultowa postać międzynarodowego surrealizmu i feminizmu – miała garść cech, wyróżniających ją wszędzie i w każdej sytuacji. Były to: wyrosłe z tradycji Lewisa Carrolla poczucie humoru, dystans do siebie, wyobraźnia bez granic, bezkompromisowość, nieufność wobec wszelkich wartości i ideologii, bystrość obserwacji, ciekawość świata.
Penelopa (Pénélope)
Leonora Carrington
Przełożyła Maryna Ochab
Napisana w 1946 roku sztuka, jedna z dwóch w dorobku Leonory Carrington, jest surrealistyczną krytyką społeczeństwa spętanego regułami mieszczańskiej etykiety. Do historii przeszła meksykańska inscenizacja utworu przygotowana w 1962 roku przez Alejandra Jodorowsky’ego ze scenografią i kostiumami zaprojektowanymi przez autorkę.
Joanne Pottlitzer
Przełożyła Agata Zawrzykraj
Leonora Carrington, uważana na całym świecie za niezwykłą kobietę i genialną artystkę, wolała uważać się za zwykłą kobietę z wszelkimi jej niedoskonałościami, problemami i trudnościami, których ta kobieta doświadcza, zmagając się z codziennym życiem na ziemi. Leonora Carrington żyła jednocześnie w zwykłym i w bardzo niezwykłym świecie.
Nawozy sztuczne
Wicek
Tadeusz Nyczek
Udziel jej swego bytu
Największa tajemnica lalki
Piotr Paziński
Lalka to cierpiąca materia, którą człowiek dla własnej rozrywki zaklął w niemą figurę z wosku i szmat, a następnie próbował bez powodzenia ożywić siłą marzeń i fantazmatów. Taka jest też przyczyna jej wzniosłego milczenia: cierpienie, którego nie chcemy zobaczyć w jej sztucznych, emaliowanych oczach. Największa tajemnica lalki.
Narzędzia ojca
Agata M. Skrzypek
Dziwny układ domowy: Hans Bellmer, jego przyjaciółka Unika i dwie lalki Bellmera, pełniące rolę córek. Pełen symbolicznych i psychoanalitycznych znaczeń tekst o cierpieniu, zazdrości, obłędzie i przemocy ukrytych w dziełach artysty, który deklarował się jako pacyfista i antyfaszysta. Agata Skrzypek przypomina przy okazji postać mniej znanej artystki, tragicznie zmarłej malarki i pisarki, która dzieliła z Bellmerem życie, a także portretuje środowisko surrealistów.
Poza władzę męskiego oka
Rozmowa z Agatą M. Skrzypek
Po bandzie
He, he, znowu o kobitach
Marek Beylin
Siedemdziesiąte
Dekada schizofrenii
Maksymilian Wroniszewski
Wątek choroby psychicznej, a w szczególności schizofrenii, obecny jest stale w polskiej kulturze lat siedemdziesiątych. Autor przywołuje najważniejsze prace poświęcone temu zagadnieniu, a także wskazuje na łączenie w pracach badaczy oraz praktyce pisarskiej i lekturowej perspektyw związanych z nurtem psychiatrii humanistycznej, antypsychiatrii, jak również wątków wywodzących się z antropologii romantycznej.
„Jak opiewać spółczesne wypadki”
Zbigniew Majchrowski
Dziady wyreżyserowane przez Henryka Baranowskiego w 1977 roku w Teatrze im. Jaracza w Olszynie zostały wyjątkowo skutecznie wymazane z historii teatru, a co najwyżej zapamiętane jako skandal. Autor podejmuje próbę zdjęcia z tego spektaklu anatemy i wpisuje go w kontekst ówczesnych wydarzeń społecznych.
Ustanowienia
Piotr Morawski
Polemika
Piotr Gruszczyński
Polemika z felietonem Piotra Morawskiego z numeru listopadowego.
Varia
Konteksty: Instrumentalizacja i kapitalizacja rozumu
Zofia Cielątkowska
Na marginesie książki Achille Mbembe Critique of Black Reason (Duke University Press, Durham 2017).
Nowe sztuki:
Gwyneth Lewis Clytemnestra
Sabine Reveillet Les Lunatiques
Stefan Tajbl Flajšmanovi
Z afisza
Contents