Badania artystyczne: ekologie

„Ekologie” to pierwsza odsłona cyklu rozmów z osobami działającymi na pograniczu sztuki i nauki. W każdym odcinku będziemy prezentować artystyczno-badawcze praktyki, które – choć wywodzą się z różnych dziedzin, instytucji i środowisk – łączy zainteresowanie podobnym obszarem wiedzy i doświadczenia. Do współtworzenia pierwszej części zaprosiłam osoby zajmujące się szeroko pojętą ekologią środowiskową – badaniem relacji między ludźmi i ich więcej-niż-ludzkim otoczeniem.

Na potrzeby cyklu przyjmuję szerokie rozumienie badań artystycznych – jako praktyk tworzenia wiedzy i dzielenia się nią, które powstają na pograniczu nauki, sztuki i aktywności społecznej. Choć tego typu działania rozwijają się w Polsce od lat i wyrastają z lokalnych tradycji transdyscyplinarnego myślenia – jak neoawangarda czy sztuki społeczne – to wciąż pozostają marginalizowane w instytucjonalnym i krytycznym obiegu. Ich twórcy i twórczynie często pracują bez wynagrodzenia, finansując badania z własnych środków. Cykl „Badania artystyczne” powstaje z niezgody na ten stan rzeczy. Mam nadzieję, że nasze rozmowy przyczynią się choć trochę do zwiększenia widoczności tych praktyk i wzmocnienia głosu tych osób w walce o godne warunki pracy.

Zapraszając do rozmów osoby z różnych środowisk, chciałabym pokazać polskie badania artystyczne w całej ich metodologicznej różnorodności. Zależy mi także na przyjrzeniu się instytucjonalnym i ekonomicznym warunkom ich powstawania. W oparciu o autonarracje artystycznych badaczek będziemy szukać osadzonego w lokalnym kontekście języka opisu ich praktyk, uwzględniając specyfikę badań artystycznych w Polsce. Porozmawiamy też o doświadczeniu zajmowania pozycji „pomiędzy” różnorodnymi porządkami – instytucjonalnymi, epistemologicznymi, dyscyplinarnymi – zastanawiając się nad jej politycznym potencjałem.

Zachęcam osoby czytające cykl do spojrzenia na polskie badania artystyczne jako na źródło alternatywnych sposobów tworzenia wiedzy – takich, które podważają dominujące normy epistemiczne. Podążając za opowieściami artystycznych badaczek, warto zadać sobie pytanie: jakie sposoby współmyślenia i poznawania świata są możliwe – choć wciąż nie znajdują miejsca w tradycyjnych instytucjach edukacyjnych, naukowych i artystycznych?

Na pierwszą odsłonę cyklu składają się dwa wywiady – z Julią Krupą oraz Małgorzatą Kuciewicz i Simone De Iacobis z kolektywu Centrala. Julia to artystyczna badaczka praktyk zielarskich – absolwentka malarstwa na ASP, obecnie doktorantka na Uniwersytecie Warszawskim. W swojej pracy łączy etnograficzne podejście z działaniami z obszaru sztuk wizualnych i społecznych, skupiając się głównie na oddolnych praktykach kolektywnych. Z kolei Centrala bada relacje między architekturą a procesami naturokulturowymi, łącząc narzędzia architektoniczne z humanistyką środowiskową. Efekty ich badań pokazywane są zarówno w galeriach sztuki, takich jak Zachęta czy CSW Zamek Ujazdowski, jak i na międzynarodowych biennale sztuki i architektury.

Pomimo funkcjonowania w bardzo różnych obiegach artystycznych i akademickich, osoby, z którymi rozmawiałam, łączy procesualne podejście do pracy. Zgodnie podważają neoliberalny system produkcji sztuki i nauki, w którym liczy się przede wszystkim liczba wytworzonych dzieł i publikacji, a nie sam proces badawczy czy relacyjny wymiar praktyki. Zamiast nadprodukcji książek, rzeźb i spektakli, proponują skupienie na społecznej i środowiskowej roli sztuki i nauki: budowaniu relacji, dzieleniu się wiedzą, przekształcaniu wyobraźni. Bardzo bym chciała, żeby w ich głos uważnie wsłuchali się ministrowie, grantodawcy, rektorzy uniwersytetów i dyrektorzy instytucji sztuki.

Cykl powstaje w ramach realizowanego przez Annę Majewską grantu MNiSW „Artystyczno-badawcze praktyki tworzenia wiedzy”.

Wywiad z Julią Krupą: LINK

Wywiad z kolektywem Centrala: LINK