Samotna wieczność
Jolanta Kowalska
Ostatnie spektakle Anny Augustynowicz i Piotra Cieplaka dają świadectwo zastanawiającej przemianie samoświadomości teatru. Spektakl Anny Augustynowicz, przygotowany w Teatrze Polskim w Warszawie, jest inscenizacją Wyzwolenia Wyspiańskiego, legnickie Wyzwolenia Cieplaka to współczesna wariacja na jego temat, zrealizowana na podstawie tekstu Magdaleny Drab. Łączy je wiele, przede wszystkim intencja zbadania żywotności kultury symbolicznej polskiego romantyzmu.
Kwiat paproci
Maria Wojtyszko
Tekst dla dzieci i młodzieży o Stanisławie Wyspiańskim. Artysta przedstawiony jest tu w trzech postaciach: jako ciężko już chory człowiek pod koniec krótkiego życia, jako osierocony chłopiec szukający tytułowego kwiatu paproci (postać lalkowa) i jako wewnętrzny krytyk. W finale te trzy postaci łączą się w jedno, a czarodziejskim kwiatem, który daje nieśmiertelność, okazuje się po prostu sztuka. Maria Wojtyszko przystępnie i z humorem, a jednocześnie odważniej niż w programach szkolnych, przedstawiła tragiczną biografię Wyspiańskiego. Historia o samotności, odrzuceniu i umieraniu wpleciona w widowiskową baśń staje się wzruszająca i zrozumiała dla odbiorców w bardzo różnym wieku.
Coś Wyspiańskiemu dać
Rozmowa z Marią Wojtyszko
Historie Marii Wojtyszko
Andrzej Lis, Marianna Lis
Bohaterowie opowiadanych przez Marię Wojtyszko historii dojrzewają i zmieniają się wraz z upływem czasu, raz po raz wracając na karty pisanych przez nią opowieści. To właśnie historie są tu najważniejsze. I te, które autorka znajduje w świecie własnej wyobraźni i te stworzone na motywach i wątkach zaczerpniętych z wyobraźni jej poprzedników.
Pogoda na jutro
Rozmowa z Markiem Waszkielem
Rozmowa z Markiem Waszkielem, historykiem teatru lalek i dyrektorem teatrów lalkowych w cyklu „Pogoda na jutro” o sytuacji polskiego teatru w kontekście polityki kulturalnej państwa.
Niech dorośli się ogarną
Traktować publiczność poważnie
Zuzanna Berendt, Dominik Gac, Henryk Mazurkiewicz, Piotr Morawski, Sandra Szwarc
Rozmowa o polskim teatrze dla dzieci i młodzieży po tegorocznej edycji Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
Motyl
Małgorzata Sikorska-Miszczuk
Sztuka dla najmłodszych widzów, pisana z myślą o teatrze lalek. Dziewczynka boi się ciemności, a rodzice zostawiają ją wieczorem w pokoju, by nauczyła się sama zasypiać. Na pomoc przychodzą jej bajkowi przyjaciele i czarodziejskie moce, dzięki którym zmienia się nocą w motyla. Ratuje najpierw przywiązanego do drzewa psa, a potem cały świat przed złym czarnoksiężnikiem hipnotyzerem, sprawującym władzę nad dorosłymi za pośrednictwem telewizji. Okazuje się, ze zły czarnoksiężnik jako dziecko także bał się ciemności... Sztuka zachęca do samodzielnego myślenia i zręcznie łączy przekaz terapeutyczny z polityczną przestrogą.
Hipnoza
Rozmowa z Małgorzatą Sikorską-Miszczuk
Kury, kobro i inne puzzle
Wojciech Szot
Dla czytelnika na co dzień zajmującego się polską prozą zaskakujące jest to, że o ile polska proza wciąż próbuje rozliczać się z przeszłością za pomocą tradycyjnych, niezbyt skomplikowanych narracji, o tyle w dramatach Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, dzięki wprowadzeniu sytuacji i postaci z innych porządków, udaje się stworzyć nowe opowieści i na nowo nas opowiedzieć.
Po przyjęciu
Budowniczy ruin
Tadeusz Bradecki
Wodzu, już nie prowadź
Michał Pospiszyl
Przesiewanie nie próbuje udawać, że jest obiektywne, wycofane, wykonywane w pojedynkę. Aby przesiać ziarno rolnik musi je podrzucić tak by wiatr rozwiał lżejsze plewy a na sito spadła jedynie właściwa treść. Warunkiem tego procesu jest zatem cały szereg zewnętrznych i niepoddających się kontroli okoliczności: wiatr nie może być ani za słaby ani zbyt silny, ziarna zbyt wilgotne ani zbyt suche. Dlatego krytyka, przesiewanie, o ile ma się udać, musi porzucić rolę pouczającego sędziego, eksperta, instytucji autorytetu i stać się dziełem całej wielości.
Marta Keil
W polskim teatrze po 1989 roku podejmowano najrozmaitsze działania krytyczne – bardziej lub mniej radykalne, bardziej lub mniej koniunkturalne, ale nieraz wprowadzające w obieg nowe idee. Te działania zatrzymywały się jednak na poziomie programu i nie wpisywały się w struktury działania instytucji. A to sposób wytwarzania teatru jest tu kluczowy – i na pewno ważniejszy od ideowych deklaracji.
Ustanowienia
W potylicę
Piotr Morawski
Role żeńskie
Werona (Verona)
Claudia Piñeiro
Przełożyła Marta Jordan
Trzy siostry i brat spotykają się w rodzinnym domu z okazji siedemdziesiątych piątych urodzin matki. Rozmowy o błahostkach szybko ustępują miejsca sporom na poważniejsze tematy. Wśród nich jest ten najważniejszy – kwestia opieki nad chorującą na Parkinsona matką. Egoizmy dochodzić będą do głosu między wierszami, tak samo jak konflikty między członkami rodziny, którzy niegdyś byli sobie bliscy, a teraz poukładali życie z dala od siebie.
Co tu jeszcze pogrzebano? (We Don’t Know What’s Buried Here)
Grace Dyas
Przełożyła Joanna Crawley
Dwie dorosłe kobiety przekopują ziemię w ogrodzie w poszukiwaniu świadectw przeszłości – przed laty teren ten należał do jednego z irlandzkich klasztorów prowadzących ośrodek dla niezamężnych ciężarnych kobiet. Historia ośrodka pełna jest niewiadomych – już wcześniej zwracano uwagę, że w niejasnych okolicznościach zaginęło wiele urodzonych dzieci, i że w ogrodzie odnajdywano zwłoki. Teraz w tym miejscu stanąć ma wielki hotel, więc czasu na przebadanie terenu jest coraz mniej. Inspirując się historią Irlandii Grace Dyas nie tworzy tu prostego teatru dokumentalnego – nadrzędne w opowieści są perspektywa matczynej tragedii i pragnienie moralnej oceny zdarzeń z przeszłości.
Po bandzie
Męski kompleks nieokreśloności
Marek Beylin
Ciało, polityczność, normatywność
Alternatywna motoryka. Niepełnosprawność i tożsamość w ujęciu Rafała Urbackiego
Ewelina Godlewska-Byliniak
Rafał Urbacki (1984-2019), reżyser, choreograf i performer, w swych przedstawieniach obnażał hipokryzję i stereotypy stojące za myśleniem o niepełnosprawności. Przeciwstawiał im projekt tożsamościowy, który był nie tylko propozycją nowego myślenia o niepełnosprawności jako konstruowanej społecznie tożsamości i jej splocie z innymi doświadczeniami tożsamościowymi, ale też propozycją nowej – wywiedzionej z praktyki – teorii niepełnosprawności.
Niepełnosprawność w trybach sztuki krytycznej
Justyna Lipko-Konieczna
Przeciwwagą dla reprezentacji umieszczających niepełnosprawność w pułapce kulturowo dziedziczonego piętna jest społeczny model niepełnosprawności rozwijany na Zachodzie od lat siedemdziesiątych przez przedstawicieli ruchu na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami. Niepełnosprawność jest tu traktowana jako efekt społecznych praktyk, a nacisk kładzie się na badanie struktur symbolicznych, znaczeń, stygmatów kształtujących wyobrażenia o tożsamości i niepełnosprawności.
Rosemarie Garland-Thomson
Przełożyła Natalia Pamuła
Przedmowa napisana po dwudziestu latach od wydania książki Extraordinary Bodies. Figuring Physical Disability in American Culture and Literature (1997), która uważana jest za podstawę kanonu krytycznych studiów o niepełnosprawności i wraz z innymi wydanymi w podobnym czasie publikacjami złożyła się na to, co nazywamy „studiami o niepełnosprawności w humanistyce”, a czasami „nowymi studiami o niepełnosprawności”.
Nawozy sztuczne
Wojna i pokój
Tadeusz Nyczek
Umieranie
Ojcze nasz
Mariusz Bieliński
Minimalistyczny, poetycki zapis przeżycia choroby i śmierci ojca. Narrator jeździ pociągami „z Warszawy do Niewarszawy” (i z powrotem), by odwiedzać ojca w domu rodzinnym, a potem w szpitalu. Umieranie okazuje się przede wszystkim nużące. Nie wiadomo, o czym z bliskimi rozmawiać – padają komunały, rytualne słowa pocieszenia, pożegnanie nieznośnie się przeciąga, a potem i tak śmierć przychodzi z zaskoczenia. Tekst jest zbudowany na powtórzeniach, jakby natrętne frazy niczym mantry miały zaczarować rzeczywistość. A przy tym, dzięki swojej prostocie, przeprowadza czytelnika przez opis najgłębszego kryzysu poruszająco i bez egzaltacji.
Metafizyczne dolby surround
Jacek Kopciński
Śmierć rodzica jest toposem polskiej literatury współczesnej. Od czasu, kiedy Tadeusz Różewicz ogłosił w 1999 roku tom Matka odchodzi, współczesna poezja polska zamieniła się w treny i nekrologii, a proza – we wspomnienia, rozstania i pożegnania. W nowym dramacie Mariusza Bielińskiego Ojcze nasz pierwsze słowa modlitwy są zapowiedzią pozytywnego przewartościowania relacji z ojcem, a zarazem głębokiego kryzysu wiary, jakiego doświadcza bohater.
Varia
Konteksty: Ta sytuacja jest okrutna
Ida Ślęzak
O teatrze nieantropocentrycznym na marginesie książki Ismaëla Jude’a Sur le théâtre de Philippe Quesne. L’anthroposcène et ses troglodytes (Editions L’Harmattan, Paris, 2018).
Nowe sztuki:
Claudia Piñeiro Ile jest warta lodówka
Thomas Köck Atlas
Nora Abdel-Maksoud Café Populaire
